Χλωρίδα

Προυνέλα – Prunella vulgaris

Η Προυνέλα είναι ένα πολύ ιδιαίτερο βότανο που επανέρχεται δυναμικά στη δυτική βοτανοθεραπεία. Για πολλά χρόνια, η χρήση της είχε σχεδόν ξεχαστεί και η ιδιαιτερότητα της είναι ότι οι ερευνητές την γνωρίζουν καλύτερα από τους βοτανοθεραπευτές, αφού είναι αγαπημένο φυτό των εργαστηριακών ερευνών.

Στα αγγλικά είναι γνωστή με το όνομα «αυτή που όλα τα θεραπεύει» (Heal all) και πραγματικά δεν υπάρχει σύστημα οργάνων, στο οποίο να μην έχει κάτι να προσφέρει.

Είναι ένα κλασσικό βότανο για πληγές αφού έχει αιμοστατικές, αντιμικροβιακές, αντιφλεγμονώδεις και επουλωτικές ιδιότητες. Η Προυνέλα ήταν ένα από τα αγαπημένα βότανα των ξυλουργών του Μεσαίωνα που τραυμάτιζαν συχνά τα χέρια τους, δουλεύοντας το ξύλο.

Εδώ στην Κέρκυρα, οι αντιικές, αντιπυρετικές και αποχρεμπτικές ιδιότητες της, την έχουν κάνει ιδιαίτερα αγαπητή στην αντιμετώπιση των ιώσεων. Ειδικά από τις μανούλες, αφού είναι ένα βότανο ασφαλές για παιδιά.

Είναι χωνευτική, τονώνει τη λειτουργία του συκωτιού, ρυθμίζει το ανοσοποιητικό σύστημα, διαστέλλει τα αγγεία χαμηλώνοντας την πίεση, ρυθμίζει τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα και ερευνάται με πολύ ενθαρυντικά αποτελέσματα για τις αντικαρκινικές ιδιότητες της.

Αστράκι – Bellis perrenis

To Αστράκι χρησιμοποιήθηκε από τα αρχαία χρόνια μαζί με το Βάλσαμο και την Καλέντουλα στη θεραπεία τραυμάτων και πληγών, ειδικά στα διάφορα πεδία μαχών της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Σήμερα, χρησιμοποιείται κυρίως στην παρασκευή καλλυντικών αφού είναι ένα βότανο με τονωτικές και αντιγηραντικές ιδιότητες. Η επιστημονική του ονομασία εξάλλου, σημαίνει ακριβώς αυτό. Bellis perrenis ή αλλιώς, όμορφος όλο το χρόνο!

Το βάμμα του δυναμώνει τη μνήμη, αυξάνει την ικανότητα συγκέντρωσης και δίνει νοητική διαύγεια. Είναι ιδανικό για περιόδους που κουραζόμαστε πολύ, δουλεύουμε εντατικά και νιώθουμε άγχος και πίεση. Μας βοηθάει να παραμένουμε αισιόδοξοι παρά τις δυσκολίες και να αγωνιζόμαστε με αποφασιστικότητα και δύναμη για να ξεπεράσουμε τα προβλήματα. Βελτιώνει τον ύπνο και αυξάνει τη δυνατότητα μας να ξεκουραζόμαστε και να ανανεώνουμε τις δυνάμεις μας.

Κράταιγος – Crataegus monogyna

Ο Κράταιγος μπορεί να είναι από ένας μικρός αγκαθωτός θάμνος μέχρι ένα ψηλό δένδρο που μπορεί να φτάσει και τα 10 μέτρα ύψος. Η ηλικία του μπορεί να φτάσει και να ξεπεράσει τα 400 έτη.

Η λέξη Κράταιγος προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη «κραταιός» που σημαίνει δυνατός. Άλλα ονόματα του Κράταιγου είναι : Ξαγκαθιά, Λευκάκανθα, Μουμουτζελιά, Μουρτζιά, Μουτζελιά, Τρικοκκιά, Μυλκίνι.

Ο Κράταιγος είναι γνωστός σαν το βότανο της Καρδιάς. Οι ιδιότητες του είναι πολύτιμες για ολόκληρο το καρδιαγγειακό σύστημα, αλλά και για την συναισθηματική μας καρδιά που αντιμετωπίζει και αυτή τις δυσκολίες της από πράγματα που μας πληγώνουν και μας στενοχωρούν.

Τα άνθη, τα φύλλα και οι καρποί του περιέχουν συστατικά που αυξάνουν τη ροή του αίματος στην καρδιά, δυναμώνοντας την. Τονώνει τις αρτηρίες και την κυκλοφορία του αίματος και βοηθά μαζί με άλλα βότανα να ρυθμιστεί η πίεση. Περιορίζει την επικάθηση της χοληστερίνης στα αρτηριακά τοιχώματα και εξαλείφει μερικούς τύπους αρρυθμίας. Ομαλοποιεί τον καρδιακό ρυθμό και μειώνει την πιθανότητα και την ένταση των κρίσεων στηθάγχης. Διώχνει το βάρος που νιώθουμε συχνά στην καρδιά και τη δυσκολία στην αναπνοή ενώ καταλαγιάζει τις ταχυπαλμίες. Ανακουφίζει το συναισθηματικό πόνο της καρδιάς, το πένθος μετά από μία απώλεια και τη στενοχώρια.

Συνδυάζεται πολύ καλά με το τήλιο, το μελισσόχορτο και τον λεόνουρο για όλα τα παραπάνω θέματα. Περιέχει φλαβονοειδή που είναι γνωστά για τις αντιοξειδωτικές τους ιδιότητες και είναι πλούσιος σε βιταμίνη C. Στην Κινέζικη ιατρική χρησιμοποιείται για ασθένειες του πεπτικού συστήματος και κυρίως, για τη δυσπεψία. Είναι ένα απολύτως ασφαλές βότανο που συνήθως το παίρνουμε για μεγάλα χρονικά διαστήματα.

Crataegus Monogyna

Crataegus

Crataegus

Βατομουριά – Rubus fruticosus

Η βατομουριά είναι ένα χαρακτηριστικό φυτό με στυπτικές ιδιότητες. Όλα τα στυπτικά φυτά περιέχουν τανίνες και έχουν στυφή γεύση. Η στυφή γεύση είναι ουσιαστικά η αίσθηση του μουδιάσματος που δημιουργούν οι τανίνες στο στόμα μας. Οι τανίνες τονώνουν, σφίγγουν και στεγνώνουν τους ιστούς με τους οποίους έρχονται σε επαφή. Γι΄αυτό το λόγο, όλα τα βότανα που περιέχουν τανίνες χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση της διάρροιας, σταματάνε την αιμορραγία, μειώνουν τις βλέννες και τα φλέγματα και έχουν αντιμικροβιακές ιδιότητες. Βότανα με τανίνες χρησιμοποιούνται για τον ερεθισμένο λαιμό, για πληγές που αιμορραγούν, για τις αιμορροίδες, για την ακράτεια και για φλεγμονές στη ρινική κοιλότητα, το ουροποιητικό και το πεπτικό σύστημα. Όλα τα στυπτικά φυτά ανακουφίζουν τα ερεθισμένα ή κουρασμένα μάτια και είναι κατάλληλα για πλύσεις των ματιών.

Το τσάι των φύλλων της βατομουριάς είναι ένα κλασσικό παραδοσιακό γιατροσόφι της Κέρκυρας για τη διάρροια. Στη δυτική βοτανοθεραπεία χρησιμοποιείται κυρίως η ρίζα, γι΄αυτό το σκοπό.

Τα βατόμουρα είναι πλούσια σε αντιοξειδωτικά και έχουμε πολλούς λόγους να τα εντάξουμε στη διατροφή και την καθημερινότητα μας. Τα αντιοξειδωτικά είναι ενώσεις και ένζυμα που προλαμβάνουν την οξείδωση της κακής χοληστερίνης που οδηγεί στην αρτηριοσκλήρωση. ‘Έχουν αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες, τονώνουν την όραση, μειώνουν τη γλυκόζη στο αίμα, είναι πολύτιμα για το καρδιαγγειακό σύστημα, βοηθούν την καλύτερη οξυγόνωση της καρδιάς, προλαμβάνουν τις θρομβώσεις, μειώνουν την χοληστερίνη, ενισχύουν την μνήμη και τη λειτουργία του εγκεφάλου, έχουν αντιγηραντικές ιδιότητες και κυρίως, δεσμεύουν τις ελεύθερες ρίζες και μειώνουν το οξειδωτικό στρες.

Τα βατόμουρα συντηρούνται για μεγάλα χρονικά διαστήματα στην κατάψυξη και συνδυάζονται με τους καρπούς του κράταιγου και της αγριοτριανταφυλλιάς για σιρόπια και μαρμελάδες.

Πεντάνευρο – Plantago lanceolata

To Πεντάνευρο είναι ένα πολύτιμο βότανο που συχνά περνάει απαρατήρητο. Είναι ένα από τα πιο βασικά φυτά πρώτων βοηθειών στη φύση. Έχει στυπτικές, επουλωτικές, αντιφλεγμονώδεις και αιμοστατικές ιδιότητες. Χρησιμοποιείται συχνά σαν κατάπλασμα για την αντιμετώπιση τραυμάτων, τσιμπημάτων από έντομα, δερματικών ερεθισμών και μολύνσεων.

Ο πολτός των φύλλων γίνεται κόβοντας τα φύλλα στο μπλέντερ ή κοπανώντας τα στο γουδί με ελάχιστο νερό. Παραδοσιακά, απλώς τα μασάμε και τα βάζουμε πάνω στην πληγή ή το τσίμπημα. Στη συνέχεια, τυλίγουμε ένα καθαρό φύλλο πεντάνευρο γύρω από την πληγή για να συγκρατεί τον πολτό και το δένουμε με το βλαστό του άνθους που είναι σαν σκοινάκι.

Μαζεύουμε τα φύλλα πριν ανθίσει το πεντάνευρο από μέρη που ξέρουμε ότι είναι καθαρά. Το τσάι χρησιμοποιείται για παθήσεις του αναπνευστικού, του πεπτικού, του ουροποιητικού και του ανοσοποιητικού συστήματος. Βοηθάει στην αντιμετώπιση του ξηρού βήχα και των ουρολοιμώξεων ενυδατώνοντας του βλενογόννους στα αντίστοιχα όργανα, είναι διουρητικό, βοηθά στην αντιμετώπιση των αιμορροίδων (τσάι και κρέμα) και είναι ένα πολύτιμο επουλωτικό για το εσωτερικό του οργανισμού.

Τα φύλλα είναι πλούσια σε θρεπτικά συστατικά (πρωτείνη, βιταμίνες και μέταλλα) και τρώγονται, ειδικά όταν είναι ακόμα τρυφερά.

Οι σπόροι του πεντάνευρου χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας. Μπορούμε να προσθέσουμε τους σπόρους σε χυλό βρώμης καθώς το βράζουμε ή να τους μουσκέψουμε όλη νύχτα σε κρύο νερό και να τους πιούμε μαζί με το υγρό για την αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας.

Ρείκι – Erica manipuliflora

Πανέμορφο βότανο που ανθίζει το φθινόπωρο. Η πιο γνωστή του χρήση είναι σαν διουρητικό και απολυμαντικό του ουροποιητικού συστήματος. Όπως και το βότανο Αρκτοστάφυλος (κλασσικό βότανο για την αντιμετώπιση της ουρολοίμωξης) περιέχει αρμπουτίνη που υποδεικνύει την αποτελεσματικότητα του στην αντιμετώπιση της συγκεκριμένης κατάστασης.

Όπως τα περισσότερα βότανα για το ουροποιητικό σύστημα, είναι ένα πολύ καλό βότανο και για το αναπνευστικό σύστημα. Τα άνθη του γίνονται τσάι με μέλι για το βήχα και το κρυολόγημα. Το τσάι βοηθάει επίσης στην αϋπνία.

Δενδρώδες ρείκι

Δενδρώδες ρείκι

Ανθισμένα ρείκια στο δάσος

Φαρμακούλι – Centauria erythraea

Φωτογραφία: Μαρία Νικολούζου

Η Ερυθρή Κενταύρεια ή Φαρμακούλι, όπως είναι γνωστό το βότανο στην Κέρκυρα είναι ένα πολύ πικρό βότανο. Η πικρή γεύση μας φέρνει συχνά ένα κρύο ρίγος και κατεβάζει τη θερμοκρασία του σώματος. Το Φαρμακούλι χρησιμοποιήθηκε παραδοσιακά στην Κέρκυρα για τον πυρετό της ελονοσίας, αντικαθιστώντας το κινίνο.

Όπως όλα τα πικρά βότανα, διευκολύνει τη διαδικασία της πέψης, ενισχύει τη λειτουργία του συκωτιού και βοηθά στην αποτοξίνωση του οργανισμού. Το βάμμα του είναι εξαιρετικά αποτελεσματικό στην αντιμετώπιση της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης.

Οι γυναίκες της Κέρκυρας συνήθιζαν να ξεπλένουν τα μαλλιά τους με το τσάι του φυτού για να τα δυναμώσουν.

Λιάρος – Arum italicum

Φωτογραφια: Μαρία Νικολούζου

Ο Λιάρος ή Δρακοντιά ή Αυγό του Φιδιού ή Φιδόχορτο είναι ένα τοξικό φυτό, που ακόμα και τα ζώα το αποφεύγουν.

Τα μόνα ζώα που έτρωγαν τον λιάρο ήταν τα γουρούνια και όταν παλιά ήθελαν να κάνουν κήπο, έβαζαν τα χοιρινά να καθαρίσουν το χωράφι από την Δρακοντιά.

Οι αγροτικές οικογένειες της Κέρκυρας δίδασκαν στα παιδιά τους από μικρή ηλικία να αποφεύγουν, ακόμα και να τον αγγίξουν.

Παρόλα αυτά, ο Λιάρος βρήκε τη θέση του στην παραδοσιακή ιατρική. Στην Ήπειρο έφτιαχναν αλοιφές και καταπλάσματα για τους ρευματικούς πόνους με την επεξεργασμένη ρίζα του φυτού και στην Κέρκυρα έχουμε καταγεγραμμένες μαρτυρίες, ακόμα και για εσωτερική χρήση μίας ελάχιστης ποσότητας για θεραπεία επικίνδυνων τα παλιά τα χρόνια ασθενειών.

Οι μαρτυρίες αυτές καταγράφονται ως ενδεικτικές της δύναμης των φυτών και της σοφίας των παλιών αλλά σε καμία περίπτωση δεν είναι κατάλληλες για να τις μιμηθεί κάποιος που δεν έχει βαθιά γνώση των φυτών αυτών και της βοτανοθεραπείας. Τα τοξικά φυτά μπορούν να επιφέρουν θάνατο ή μόνιμες βλάβες και δεν πειραματίζομαστε με αυτά.

Μυρτιά – Myrtus communis

Η Μυρτιά είναι ένα φυτό στενά συνδεδεμένο από την αρχαιότητα με το γάμο. Ιερό φυτό της Αφροδίτης, ομόρφαινε με τα κατάλευκα άνθη της τα αρχαία ιερά και τους ναούς. Ακόμα και σήμερα, η νυφική ανθοδέσμη είναι συχνά στολισμένη με τα λουλούδια της.

Τα μύρτα είναι πλούσια σε αντιοξειδωτικά, τονώνουν τον οργανισμό και τρώγονται αποξηραμένα ή γίνονται νοστιμότατο λικέρ.

Τα φύλλα της Μυρτιάς αρωμάτιζαν τα παλιά χρόνια τη μπουγάδα. Έβραζαν τα φύλλα μαζί με στάχτη και νερό (αλυσίβα). Σούρωναν το νερό με το σταχτόπανο και με αυτό, σαπούνιζαν τα ρούχα. Τα ρούχα μοσχομύριζαν Μυρτιά.

Βιμπούρνο

Αμανίτης ο Καισαρικός η Αυγό του Καίσαρα

Αρκουδόβατος

Αρκουδόβατος – Μυρτιά

Ερυθρός Κλαύθρος

Myrtus Communis